Business success story:-ઉત્તરાખંડની રાજધાની દેહરાદૂનથી લગભગ 25 કિલોમીટર દૂર ઋષિકેશ તરફ આગળ વધતાં, અમે એક ગામ – બરકોટ આવીએ છીએ. દેહરાદૂન-ઋષિકેશ હાઇવેથી લગભગ એક કિલોમીટર આગળ પર્વતો અને કોતરોમાંથી પસાર થતાં એક કંપની છે – ધન્ય ધેનુ.
Business success story
હું તેના ફાઉન્ડર હરિઓમ નૌટિયાલને મળવા આવ્યો છું. અત્યારે ખેતરોમાં પાકની લણણી ચાલી રહી છે, તેથી મોટા ભાગના લોકો ખેતરોમાં ગયા છે. અમને મળતાં જ હરિઓમ કહે છે – ચાલો… હું તમને મારી ફેક્ટરી બતાવું.
હરિઓમ એક પછી એક ફ્રિજ ખોલી રહ્યો છે. એમાં દૂધ, દહીં, આઇસક્રીમ અને પલ્લર એટલે કે મસાલેદાર છાશને સ્ટોર કરવામાં આવે છે, સામે વિવિધ પ્રકારનાં અથાણાં રાખવામાં આવ્યાં છે.
હરિઓમ કહે છે, ‘લોકોને લાગે છે કે જો કોઈ દૂધ, દહીં અને અથાણું વેચતા હોય તો તે અભણ અથવા ઓછું ભણેલા હોવા જોઈએ. હું એન્જિનિયર છું. આઇટી સેક્ટરની જોબ છોડીને ડેરી, આઇસક્રીમ અને અથાણાંનો બિઝનેસ શરૂ કર્યો. આજે જુઓ… હું વાર્ષિક રૂ. 4 કરોડનો બિઝનેસ કરું છું. શું મને આટલા પૈસા બીજા કોઈ કામમાં મળી શક્યા હોત?
Business success story
હરિઓમે ઉત્તરાખંડની એક યુનિવર્સિટીમાંથી એન્જિનિયરિંગ કર્યું છે. 6 વર્ષ કામ કર્યા બાદ તે 2013માં પોતાના ગામ પરત ફર્યો હતો.
હરિઓમ આઇસક્રીમ ટેસ્ટ કરવા માટે કહે છે. તે કહે છે, ‘થોડાં વર્ષો પહેલાં મેં આઇસક્રીમ બનાવવાનું શરૂ કર્યું હતું, જે 100% ઓર્ગેનિક છે. હું દરરોજ 300 લિટર દૂધ વેચું છું.
એક સમય હતો, જ્યારે લોકો મને પાગલ કહેતા હતા. જ્યારે હું મારી નોકરી છોડીને ગામમાં પાછો ફર્યો ત્યારે લોકો અને પરિવારના સભ્યોએ મારો બહિષ્કાર કર્યો. દરેક ચોક, ચારરસ્તા, શેરી અને મહોલ્લામાં માત્ર મારા વિશે જ ચર્ચા થતી હતી.
આજે એ જ લોકો કહે છે – તમે બહુ સારું કરી રહ્યા છો. છાપામાં તમારી કહાની વાંચતો હતો. જો કે જતી વખતે અમે ફરીથી પૂછીએ છીએ – બિઝનેસ બરાબર ચાલે છે .
હરિઓમે પોતાના પૈતૃક મકાનની સાથે ખાલી પડેલી જમીન પર પોતાની ફેક્ટરી બનાવી છે. તેની માતા પણ દરવાજે બેઠાં છે.
Business success story
Business success story
હરિઓમ તેની માતા સાથે છે. જ્યારે તેણે નોકરી છોડી ત્યારે બહારના લોકોથી લઈને તેના પરિવારના સભ્યોએ પણ વિરોધ કર્યો હતો.
તે કહે છે, ‘પપ્પા શિક્ષક હતા. તેઓ થોડાં વર્ષો પહેલાં નિવૃત્ત થયા હતા. શરૂઆતમાં હું આર્મીમાં જોડાવા માગતો હતો, પરંતુ પછીથી મારા પરિવારને લાગ્યું કે આના કરતાં એન્જિનિયરિંગ વધુ સારું રહેશે. 12મા પછી મેં B.Techમાં એડમિશન લીધું.
મેં બાળપણથી જ ઘરમાં ખેતી થતી જોઈ છે, પરંતુ ક્યારેય વિચાર્યું નહોતું કે એક દિવસ હું આના કારણે પ્રખ્યાત થઈશ. 2008-09ની વાત છે. આખું વિશ્વ આર્થિક મંદીના સમયગાળામાંથી પસાર થઈ રહ્યું હતું.
બેચલર પૂર્ણ કર્યા પછી ઇન્ફોર્મેશન ટેક્નોલોજીમાં માસ્ટર કર્યું. મારા અભ્યાસ દરમિયાન મને લાગ્યું કે હવે મને નોકરી પણ નહીં મળે, કારણ કે દરેક કંપની તેના કર્મચારીઓને કાઢી રહી હતી.
હું આ બાબતમાં નસીબદાર હતો. આઇટી કંપનીમાં નોકરી મળી. માસિક પગાર 15 હજાર રૂપિયા હતો.
Business success story
Business success story
આ હરિઓમના કૉલેજના દિવસોનો ફોટો અને ફેમિલી ફોટો છે. શરૂઆતમાં તેમનું સપનું સેનામાં જોડાવાનું હતું.
તમે કેટલાં વર્ષ જોબ કરી?
2008થી 2013 સુધી. મેં લગભગ 6 વર્ષ સુધી વિવિધ કંપનીઓમાં કામ કર્યું. પગાર પણ ઘણો સારો હતો. આ દરમિયાન કંપનીઓમાં ઓફિસ પોલિટિક્સનો સામનો કરવા લાગ્યો.
હું જોતો હતો કે હું કામ કરું છું. હું એકસાથે અનેક પ્રોજેક્ટ હેન્ડલ કરી રહ્યો છું અને એનું શ્રેય અન્ય કોઈ લઈ રહ્યું છે. આખા વર્ષ દરમિયાન પૂરા દિલથી કામ કરો અને જ્યારે ઇન્ક્રિમેન્ટનો સમય આવે ત્યારે બોસ તેના મનપસંદ કર્મચારીને સૌથી વધુ ઇન્ક્રિમેન્ટ આપતા.
મારી આવકમાં વર્ષે માંડ 2-4 હજાર રૂપિયાનો વધારો થતો. 2013ની વાત છે. હું બેંગલુરુમાં એક કંપનીમાં કામ કરતો હતો. એ જ વર્ષે મારા લગ્ન થયા. વિચારવા લાગ્યો કે પરિવાર સાથે નથી અને આપણા જ લોકો અહીં નથી. ગામડાની હવા અહીં નથી, હું કેમ કામ કરું છું? શું માત્ર પૈસા માટે….
અચાનક રાજીનામું આપવાનું મન બનાવી લીધું. ગામલોકો અને પરિવારના સભ્યોને આ વાતની જાણ થતાં જ બધા કહેવા લાગ્યા – તું ખોટું કરી રહ્યો છે. ગામની એકમાત્ર વ્યક્તિ જે IT સેક્ટર અને રિસર્ચમાં કામ કરે છે તે પણ ગામમાં પાછી ફરી. જો આ જ કરવાનું હતું તો પછી તેં તારાં માતા-પિતાના પૈસાનું પાણી કેમ કર્યુ?’
Business success story
Business success story
હરિઓમ હાલમાં 23 પ્રકારનાં અથાણાં બનાવે છે. એની સાથે ગામની બે ડઝનથી વધુ મહિલાઓ જોડાયેલી છે.
પછી…
‘ગામ આવ્યું છે. લોકોએ મારો બહિષ્કાર કર્યો અને મારી સાથે વાત કરવાનું પણ બંધ કરી દીધું. હું વિચારવા લાગ્યો કે હું ગામડે આવી ગયો છું, પણ શું કરું? અહીંના લોકો કાં તો પ્રોપર્ટી ડીલર તરીકે ધંધો કરે છે અથવા તો પથ્થરો તોડવાનું કામ કરે છે. હું એમાંથી એકપણ કામ કરવા માગતો નહોતો.
બાળપણથી ઘરમાં બે-ત્રણ ગાય હતી. પશુપાલન શરૂ કર્યું. ડેરી ફાર્મિંગથી જ શરૂઆત કરી. મને દૂધ દોવાનું પણ આવડતું ન હતું. ધીમે ધીમે તેણે રોજનું 10-15 લિટર દૂધ વેચવાનું શરૂ કર્યું.
તે પોતે હેલ્મેટ પહેરીને અથવા ચહેરા પર ટુવાલ વીંટાળીને દૂધ પહોંચાડવા જતો, જેથી મને કોઈ તેને ઓળખી ન શકે. જોકે લોકો તેને તેના અવાજથી ઓળખતા હતા. કહેવામાં આવ્યું – માસ્ટર સાહેબનો દીકરો એન્જિનિયરિંગનો અભ્યાસ કરીને દૂધ વેચે છે. છાણાં વીણી રહ્યો છે.
જ્યારે દૂધનું બજાર ધીમે ધીમે વધવા લાગ્યું ત્યારે અમે દૂધ આધારિત અન્ય વસ્તુઓ, આઇસક્રીમ અને અથાણાં બનાવવાનું શરૂ કર્યું.
Business success story
Business success story
દરરોજ હરિઓમની કંપની બજારમાં 300 લિટર દૂધ વેચે છે. આ ઉપરાંત દહીં, ચીઝ અને બટર પણ વેચવામાં આવે છે.
એન્જિનિયરિંગ કર્યા પછી દૂધ અને દહીંનો બિઝનેસ?
‘ગામમાં બીજો કોઈ વિકલ્પ નહોતો. જોબથી પરેશાન થઈને ગામમાં આવ્યો. મારા લગ્ન થયા ત્યારે મારાં પરિવારજનો, સાસરિયાં, બધાં કહેતાં હતાં કે લગ્ન સુધી તો જોબ કરતો હતો. હવે ખબર નથી કે તે શું કરશે.
મને ડેરી ફાર્મિંગ પણ સમજાતું નહોતું. હું આસપાસની મહિલાઓ પાસેથી શીખ્યો, જેઓ પહેલેથી જ આઇસક્રીમ, અથાણાં, દૂધ, દહીં બનાવીને વેચતી હતી. જોબ દરમિયાન લગભગ 25 લાખ રૂપિયાની બચત કરી હતી.
ડેરી ફાર્મિંગ કહેવાય છે, પરંતુ એને સેટ કરવા માટે આટલા બધા પૈસા લાગ્યા. ધીમે ધીમે ગાયોની સંખ્યા વધવા લાગી અને બજારમાં દૂધની માગ પણ વધવા લાગી. ગામની સ્ત્રીઓ મારે ત્યાં આવીને કામ કરવા લાગી.
હરિઓમ કહે છે, ‘મહિલાઓ સાથે મળીને તેણે વિવિધ પ્રકારના ડેરી પ્રોડક્ટ બનાવવા અને વેચવાનું શરૂ કર્યું. તે પોતે બાઈક પર બજારમાં પ્રોડક્ટ વેચવા જતો હતો.
ધીરે ધીરે નેટવર્ક ઋષિકેશ અને દેહરાદૂન બંને શહેરમાં ફેલાઈ ગયું. એકવાર કોઈ જોડાઈ જાય, એ પ્રોડક્ટની ક્વોલિટીને કારણે જોડાયેલી રહે છે. કોરોના દરેક માટે અભિશાપ રહ્યો, પરંતુ મારી કંપની માટે વરદાન.
ઘરે ઘરે દૂધ પહોંચાડવાનું શરૂ કર્યું. આ દરમિયાન કેટલાક સરકારી પ્રોજેક્ટ પણ મળ્યા હતા. આજે હું માત્ર દૂધ વેચીને દર વર્ષે 1 કરોડ રૂપિયાનો બિઝનેસ કરું છું. કુલ ટર્નઓવર 4 કરોડ રૂપિયાની નજીક આવી રહ્યું છે.
હરિઓમ એક ઘટના કહે છે – જ્યારે તે જોબ છોડીને ગામમાં આવ્યો ત્યારે ગામનાં અન્ય બાળકો કહેવા લાગ્યાં – જ્યારે કોઈ ભણેલો-ગણેલો માણસ ગાયનાં છાણાં વીણતો હોય, દૂધ વેચતો હોય, તો પછી આપણે ભણવાની શું જરૂર છે?
Business success story
Business success story
આ હરિઓમની ટીમનો ફોટો છે. તે મહિલાઓ અને નવા લોકોને ટ્રેનિંગ પણ આપે છે.
હરિઓમ પોતાના બિઝનેસમાં અન્ય લોકોને પણ ટ્રેનિંગ આપે છે. તે કહે છે, ‘હવે આ લોકો મારી પાસેથી શીખવા આવે છે. પોતાનું બિઝનેસ મોડલ બદલી નાખ્યું છે. પહેલા હું ડેરીની સાથે પોલ્ટ્રી ફાર્મિંગ પણ કરતો હતો.
પરિવારના સભ્યો કહેવા લાગ્યા કે તમે સ્વર્ણ જાતિના થઈને મરઘા-મરઘી વેચો છો. પાપ લાગશે. મેં થોડા વર્ષો સુધી બકરીઓ પણ પાળી હતી. બાદમાં હું આ બધું બંધ કરી ડેરી તરફ આવ્યો હતો.
હવે આસપાસની મહિલાઓ તેમના ઘરે પશુઓ પાળે છે. હું તેમની પાસેથી દૂધ ખરીદીને બજારમાં વેચું છું. એક લિટર દૂધ પર 15-20 રૂપિયાનો નફો મળે છે. હવે ઠંડીનો મહિનો છે, તેથી આઇસક્રીમનું પ્રોડક્શન બંધ છે.
હવે તમે જ કહો, જો મેં જોબ ન છોડી હોત તો હું કોઈ કંપનીમાં ચપ્પલના તળિયા ઘસી રહ્યો હોત. બોસને રિપોર્ટ આપી રહ્યો હોત. અહીં હું મારા મનનો માલિક છું. પરિવારના સભ્યો પણ કહે છે – મેં જે કર્યું એ સારું કર્યું.
credit:- Divya Bhaskar